Naar aanleiding van het proces tegen Cannabis Social Club ‘Trekt Uw Plant’, laat SMART on Drugs van zich horen
Gepubliceerd in Het Laatste Nieuws op 27 juni 2019
Een cannabisclub presenteert zich als een vereniging zonder winstoogmerk, die cannabis teelt en verdeelt onder geregistreerde en meerderjarige leden. Ze verkoopt geen cannabis aan toeristen of buitenstaanders of toevallige passanten of minderjarigen; ze kweekt en verzorgt de cannabisplant van de leden, die na de oogst hun gedroogde bloemtoppen (marihuana heet dat) kunnen komen ophalen, enkel bestemd voor eigen gebruik. Op die manier willen cannabis social clubs een valabel alternatief voor een volledig zwarte en criminele cannabismarkt naar voor schuiven.
Donderdag kregen de leden van de oudste cannabis social club van het land, Trekt uw Plan(t), celstraffen tot 20 maanden en boetes van duizenden euro’s. Opgeruimd staat netjes, zullen de Antwerpse burgemeester en het Antwerpse parket wellicht denken. Over de grond van het dossier wensen wij niet te oordelen, maar een en ander roept ernstige vragen op.
Alternatief voor zwarte markt
Cannabis social clubs zijn één van de wettelijk gereguleerde kanalen in Uruguay om cannabis aan te schaffen. Ze vormen een volwaardig alternatief voor de zwarte markt, en functioneren onder toezicht van de overheid. Zo werd de hele cannabisketen (van productie tot gebruiker) zichtbaar en meetbaar, en werd een einde gemaakt aan de stigmatisering van cannabisgebruikers. In Europa zijn de clubs vooralsnog niet wettelijk gereguleerd, maar in Spanje alleen al – waar het model van de non-profit cannabis club werd bedacht – zijn er bijna 1.000 cannabisverenigingen. Regionale parlementen in Catalonië, Baskenland en Navarro regelden het fenomeen met wetten, maar in Madrid vond men dat de deelregio’s die bevoegdheid niet hadden. Er zijn cannabis social clubs in minstens 12 andere Europese landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, én dus ook bij ons. Ook in België werd in het verleden – onder meer door wijlen Brice De Ruyver – de gereguleerde vorm van cannabis social clubs naar voor geschoven als een werkbaar alternatief voor de zwarte drugsmarkt. Dit werd niet opgepikt door de Belgische beleidsmakers.
Transparantie
De meeste cannabis social clubs worden opgericht met de bedoeling om een alternatief te bieden voor de criminele zwarte markt, en om dat duidelijk te maken, zijn ze behoorlijk transparant. Ze registreren zich officieel in het staatsblad als een vzw, ze beheren openlijk een website, houden een boekhouding ter beschikking van wie hen kritische vragen stelt, organiseren manifestaties in het openbaar, én proberen een gesprek aan te gaan met de lokale overheden, en politie en justitie. Ook Trekt uw Plant trachtte te praten met de Antwerpse burgemeester en de lokale politie, en geeft al sinds zijn ontstaan in 2006 interviews aan de pers. Echte maffioso trachten op andere manieren politieke vriendjes voor zich te winnen, of zoeken niet de openbaarheid, de persaandacht en het publieke debat op. Die hanteren een ander businessmodel.
Proportionaliteit van aanpak?
Het gerechtelijk onderzoek naar deze cannabis social club heeft jaren in beslag genomen, en ging gepaard met verschillende telefoontaps, huiszoekingen en maandenlange observaties. Wie zich realiseert hoeveel manuren en middelen werden ingezet om een vzw te kunnen vervolgen, kan niet anders dan zich vragen te stellen bij de proportionaliteit van deze aanpak. De beklaagden zijn niet het soort onderwereldfiguren dat al veel te lang ongestraft rondliep. Is hier sprake van een symbooldossier dat moet dienen om de nieuwe zero tolerance-wind die sedert enkele jaren in Antwerpen waait, kracht bij te zetten? De war on drugs, dus ook on cannabis, een product dat objectief gezien minder schadelijk is dan alcohol of nicotine.
Kafkaiaanse drugswetgeving
De Belgische drugswetgeving is een ondoorzichtig kluwen, zeker met betrekking tot cannabis. Van redelijke burgers kan men niet verwachten dat ze als volleerde juristen inzicht krijgen in het kafkaiaanse apparaat van drugswetten, Koninklijke Besluiten, en omzendbrieven van het College van Procureurs-Generaal. Jongeren, ouders en opvoeders, en terreindeskundigen begrijpen amper nog wat mag en niet mag – velen denken zelfs dat cannabis al op een of andere manier ‘legaal’ is.
En tegelijkertijd wordt cannabis al naargelang van het gerechtelijk arrondissement wel of niet bestraft, met rechtsonzekerheid en rechtsongelijkheid tot gevolg. In andere rechtszaken tegen cannabis social clubs onderkende de rechter wél dat redelijke burgers in zulke omstandigheden de indruk kunnen krijgen dat iets geoorloofd was, en dat hen daarom ook geen schuld kon worden aangewreven. Het Belgische gedoogmodel – dat voortdurend hinkt op vervolgen en gedogen – leidt tot complete chaos.
Terug naar af
Het meest schrijnende is wel dat de beleidsmakers het debat ten gronde over het falen van ons cannabisbeleid (en bij uitbreiding het drugsbeleid) uit de weg gaan, wellicht uit electorale en moreel gekleurde redenen, en daarmee de boel de boel laten. Met het verdwijnen van de cannabis social clubs en het uitblijven van een fundamenteel debat, keren we gewoon terug naar de orde van de dag: cannabis is overal, in een vervuilde en gevaarlijkere vorm dan voorheen, met alle gevolgen van dien voor jongeren en kwetsbare groepen die door het huidige beleid niét beschermd worden. En terwijl daar nodeloos slachtoffers blijven vallen, renteniert de criminele ondernemer. De medicinale en recreatieve gebruikers die via de club cannabis van betrouwbare kwaliteit betrokken, zijn voortaan weer aangewezen op een illegaal en crimineel circuit. Zij die over een redelijk alternatief wilden praten, krijgen nu een strafblad en een immense boete cadeau.
Burgerbeweging SMART on Drugs