Tom Decorte is hoogleraar criminologie aan de Universiteit Gent. Tom Decorte in De Morgen op 11 maart 2021
Deze week berichtten de media over de “grootste antidrugsoperatie ooit”. Met gepaste fierheid kondigden de speurders aan dat ze de versleutelde berichtendienst Sky ECC kraakten, waardoor ze wekenlang de berichten tussen criminelen konden meelezen. Na tweehonderd huiszoekingen volgden spectaculaire inbeslagnames van tonnen coke, crimineel drugsgeld, wapens en voertuigen.
De speurders hebben ontegensprekelijk een puike prestatie geleverd die veel drugscriminelen de wenkbrauwen zal doen fronsen. Een beloftevolle operatie die hopelijk leidt tot de veroordeling van een rist beroepscriminelen en rotte appels. Politie en justitie mógen pronken, ze verdienen ons grootste respect: zij doen wat we van hen verwachten, of doen hun uiterste best. Toch is het belangrijk om dit verhaal correct te kaderen.
Het concept ‘recordvangst’ kennen we natuurlijk al lang. Dit soort koppen siert geregeld de krant. Wie ‘recordvangst drugs’ en ‘grootste drugsoperatie’ googelt, krijgt een oneindige reeks nieuwsberichten tot ver in het verleden: telkens de grootste vangst, een mokerslag aan de maffia, met in beslag genomen drugs, wapens en geld op tafel, terwijl de camera’s klikken. Politie- en justitiebonzen én politici zijn dol op dit soort berichtgeving. De vangsten drijven hun statistieken omhoog en zijn de perfecte aanleiding om nog meer mensen en grotere budgetten te eisen. Nú moeten de troepen worden versterkt! Geef ons die hogedrukreiniger in plaats van het waterpistooltje!
Politici gebruiken deze momenten om iedereen ervan te overtuigen dat hun beleid werkt. Journalisten weten dat drugsverhalen altijd clicks genereren. Er is echter een geheim dat elke agent en politicus kent: het maakt niet uit hoe indrukwekkend de recordvangsten ogen, voor de aanvoer van drugs zal het absoluut géén verschil maken. Meer nog, deze inbeslagnames kunnen tot meer geweld leiden. Als je een grote drugsdealer uitschakelt, lok je alleen maar een turfoorlog uit, een bittere strijd om de controle over marktsegmenten, met gewelddadige conflicten als gevolg. En in deze oorlog zijn het de meest gewelddadige criminelen die de top bereiken.
Zolang er veel gebruikers zijn die bereid zijn aan drugs miljoenen euro’s uit te geven, zullen we een illegaal drugsprobleem hebben. “We can’t arrest our way out of this”, zegt Neil Woods, een Britse ex-undercoveragent die beseft dat het aanhouden van de oorlog tegen drugs de situatie alleen maar erger maakt.
De war on drugs is niet gisteren begonnen; we vierden vorige week zijn eeuwfeest (zie www.unhappybirthday.be). Het is vreemd dat journalisten amper kritische vragen stelden aan de glunderende politici. Hoe verhoudt de nettowaarde van de inbeslagnames zich tot de kostprijs van deze operatie (1.600 politiemensen)? Hoe kun je een bres in de muren van de maffia slaan als je over legalisering niet eens wilt nadenken, en zo hun belangrijkste verdienmodel in stand houdt? Als deze operatie hun achilleshiel raakt, waarom vertaalt de war on drugs zich dan al jaren in een oorlog tegen gebruikers, straatdealertjes en het ‘laaghangende fruit’? Waarom maakt de strafwet geen onderscheid tussen gewetenloze criminelen en kwetsbare havenots die door het grote geld werden verleid?
Waarom negeren politici de aanbevelingen van de vorige parlementaire werkgroep drugs? Waarom zet de cavalerie niet volledig in op hoogtechnologische vormen van ‘smart policing’ tegen georganiseerde maffiosi? Moest de focus van politie en justitie niet al veel eerder gericht zijn op de figuren die zelfs niet in de buurt van de drugs komen: de kingpins en investeerders, de coördinatoren, de meest gewelddadige elementen, en vooral de corrupte witteboordcriminelen die meestal de dans ontspringen?
Als deze operatie er werkelijk toe leidt dat de mensen in de politie, de magistratuur, de politiek, de advocatuur en de zakenwereld die de illegale drugshandel faciliteren worden veroordeeld, en niet wegens onvoldoende bewijs, verjaring of procedurefouten vrijgesproken raken, dan applaudisseer ik mee op de eerste rij. Maar als je de vijand echt kreupel wilt slaan, moet je het verdienmodel zélf en de winstgevendheid van de illegale drugshandel aanvallen, en een intellectueel eerlijk debat over je drugsbeleid toestaan. Wie de strijd tegen drugs écht wil winnen, neemt de roep van experts en bewegingen als Smartondrugs en STOP1921 om een nieuwe parlementaire werkgroep drugs ernstig. Met spierballengerol en stoere taal breng je de volgende generatie megavissen niet op andere gedachten.