Gepubliceerd in De Standaard op 23 juli 2019
Als zelfs gevangenissen niet drugsvrij zijn, is het dan realistisch om dat van festivals te verwachten? Nee, zeggen experts. Over de vraag of de drugsdoden op Tomorrowland vermeden konden worden, zijn ze het minder eens.
‘Tomorrowland was gewaarschuwd door experts. Maar tevergeefs …’. Hoogleraar criminologie Tom Decorte (UGent) was dit weekend op Twitter scherp voor de organisatie van het dancefestival in Boom. Vorige week overleed een 27-jarige festivalganger aan de gevolgen van druggebruik. Nog vijf anderen werden binnengebracht op de afdeling intensieve zorg van ziekenhuizen in de omgeving. Vorig jaar overleden ook al twee vrouwelijke festivalgangers van Tomorrowland door watervergiftiging na xtc-gebruik, in 2012 overleed een bezoeker aan een overdosis.
‘Ik ben twee jaar geleden samen met enkele andere experts uitgenodigd door de organisatie van Tomorrowland voor een gesprek over drugbeleid’, zegt Tom Decorte. ‘Ik heb hen toen al gezegd dat louter repressie niet verstandig is: met drugshonden en politiecontroles ontraad je druggebruik niet. Bezoekers worden creatief in het omzeilen van die controles. Het is een illusie te denken dat je festivals drugsvrij kunt maken – het lukt zelfs onze gevangenissen niet.’
Volgens Decorte moet daarom meer ingezet worden op preventie, ‘iets wat ze nu te weinig doen. Ik ben ervan overtuigd dat de drugsdoden de voorbije twee jaar vermeden hadden kunnen worden. Met een smart on drugsbeleid zet je in op het informeren van gebruikers, het liefst peer-to-peer, want met onpersoonlijke slogans op affiches ga je mensen niet overtuigen om niet, minder of veiliger te gebruiken.’
Zeker op een internationaal festival als Tomorrowland is preventie volgens Decorte onmisbaar: buitenlandse festivalgangers die er drugs kopen, gaan er bijvoorbeeld te snel van uit dat de pil dezelfde sterkte zal hebben als in hun thuisland. Dat maakt het risico op een overdosis groter.
Het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) bevestigt dat er gesprekken waren met Tomorrowland, maar de laatste jaren niet meer. ‘Het is nooit tot een samenwerking gekomen om in te zetten op preventie’, zegt directeur Marijs Geirnaert. ‘Men heeft ervoor gekozen om in te zetten op een samenwerking met politiediensten en gezondheidswerkers.’
Tomorrowland-woordvoerster Debby Wilmsen reageert dat ze ‘in het verleden hebben samengewerkt met preventiediensten en verder vooral eigen communicatiemiddelen hebben ontwikkeld.’
Hond of laborant?
België is niet het enige land dat worstelt met de combinatie van Dance & Drugs: ook in onder meer Australië woedt het debat volop nadat er drugsdoden gevallen zijn op festivals. Daarbij duikt de vraag op of er werk gemaakt moet worden van zogenaamde ‘on site testlabs’. Dat zijn mobiele testlaboratoria op het festivalterrein waar gebruikers hun drugs kunnen laten testen voor gebruik.
Geirnaert wijst erop dat er in België een wetswijziging nodig is om dergelijke laboratoria te kunnen inzetten. ‘Je mag geen druggebruik faciliteren’, zegt Geirnaert. Maar ze wijst erop dat testlabs niet de oplossing zijn: mobiele labs zijn nog niet accuraat genoeg. Ze kunnen wel info geven over de samenstelling van de drugs, maar niet over de sterkte van de stoffen. En net dat is bepalend voor het risico dat je als gebruiker neemt.
Drugsexperte Lies Gremeaux van het Belgisch instituut voor gezondheid Sciensano is op de hoogte van één proefproject met een dergelijk lab in ons land, op het Esperanzahfestival in Floreffe in Wallonië. ‘Het is bovendien moeilijk om als festival zo’n lab deel te laten uitmaken van je antidrugsbeleid’, zegt Gremeaux. ‘Festivals kiezen veelal voor repressie en nultolerantie, dus dan is het lastig om ook een mobiel testlab op je terrein te hebben dat schadebeperkend werkt.’
Bovendien is de slaagkans niet gegarandeerd, geeft Gremeaux aan. ‘Dat is zo voor om het even welke aanpak. Drugs nemen blijft een persoonlijke beslissing en daar heb je als festivalorganisatie geen volledige controle over.’
Volgens Gremeaux is er dus geen link tussen de drugsdoden op Tomorrowland en het ‘tekort aan preventie door het festival’, zoals aangehaald door Decorte. ‘Ik weet dat het merendeel van de festivals in België zijn best doet. Als er een oplossing zou bestaan, hadden ze die al lang toegepast.’